Nettie Spies (1 juli 1920 – 2 juni 2006)
Op 2 juni 2006 is Nettie Spies, oud-secretaresse en registrante van Piet van Egmond, in Son overleden. Ze is 85 jaar geworden en werd ingevolge haar eigen wens in stilte in Amsterdam begraven.
Nettie Spies was begin jaren dertig lid van het kinderkoor in de Lutherkapel in Amsterdam dat vanaf 1931 onder leiding stond van Piet van Egmond (1912-1982). Later bezocht zij ook de jeugddiensten in de Willem de Zwijgerkerk. “ Als je daar binnenkwam werd je aandacht meteen gevangen door het prachtige orgelspel. Daar ontmoette ik mijnheer Van Egmond weer. Hij herkende me meteen en zei: ‘kom boven, bij het orgel!' Sindsdien heb ik iedere jeugddienst bij hem geregistreerd. ” (interview ‘Vrouw naast de meester', in de Orgelvriend van mei 1987) Van lieverlee ging ze ook bij zijn concerten in de Oude Kerk in Amsterdam registreren. Daarnaast volgde ze orgel- en theorieles bij Van Egmond.
Na de Tweede Wereldoorlog zegde ze haar baan bij het gemeentelijk girokantoor op en trad als secretaresse in dienst van Piet van Egmond. Vanaf 1948 werd het echt druk, nadat Piet van Egmond door de NCRV was uitgenodigd om wekelijks populaire orgelbespelingen te verzorgen op het orgel in de Grote Zaal van het Amsterdamse Concertgebouw. Ze hielp niet alleen met registreren maar verzorgde ook alle correspondentie die samenhing met de NCRV-bespelingen, de orgelconcerten en de leerlingenadministratie, en beantwoordde alle ‘fanmail'. Vanaf 1952 woonde ze dan ook bij de familie Van Egmond in.
Voor zover bekend was Nettie Spies de eerste vrouw die in Nederland als professioneel registrante in dienst was van een organist. In Engeland hadden veel organisten in het midden van de vorige eeuw een secretaresse en het is niet ondenkbaar dat Piet van Egmond daar een voorbeeld aan heeft genomen.
Je kunt rustig stellen dat Piet van Egmonds organistencarrière ondenkbaar zou zijn geweest zonder zijn rechterhand Nettie Spies. Bij alle orgelconcerten stond ze hem terzijde en ze begeleidde hem op zijn reizen naar Engeland, Denemarken, Frankrijk en Duitsland, wanneer hij daar concerten gaf of radio-opnamen maakte.
Doordat Nettie Spies zeer systematisch en snel werkte, was er meestal geen tweede registrant nodig. Ze raakte zodanig op Piet van Egmond ingespeeld dat zij ook bij het improviseren van tevoren wist wat hij wilde. “ Op den duur voelde ik tijdens een improvisatie aan wanneer hij naar een climax toewerkte of wanneer hij een solostem ging gebruiken. Vaak stond die solostem al klaar nog vóór hij erom vroeg. Later heb ik wel eens gedacht dat het telepathie was. Ik vóelde gewoon welke kant hij op wilde. ”
De samenwerking ging zelfs zover dat Nettie Spies ook de radio- en concertprogramma's van Piet van Egmond samenstelde. Ze hield nauwgezet bij wat er in elke kerk gespeeld werd en vermeed op die manier doublures. Dat Van Egmonds programma's op de lange duur toch wat voorspelbaar werden, had meer te maken met het feit dat de organist de laatste decennia weinig nieuw repertoire instudeerde.
Ook in de laatste jaren waarin Van Egmonds gezondheid achteruitging, bleef ze hem terzijde staan. Eind 1978 loopt Van Egmonds muzikale carrière en daarmee haar omvangrijke taak ten einde. Begin 1981, wanneer het echtpaar Van Egmond naar Den Helder verhuist, zet Nettie Spies haar leven voort in Amsterdam-Noord. Ze neemt weer pianoles en begeleidt wekelijks het koor van het nabijgelegen verzorgingstehuis ‘De Kimme'. Daarnaast ontfermt ze zich over Van Egmonds resterende muzieknalatenschap: zijn grote collectie geluidsbanden en het knipselarchief. Ze komen enkele jaren later goed van pas wanneer Gerco Schaap begint het leven van Piet van Egmond in kaart te brengen. Samen met ontelbare herinneringen vormen het archief en de opnamen de basis voor de in 2003 verschenen biografie Piet van Egmond - een leven voor muziek en voor een aantal cd's, uitgebracht door Festivo in samenwerking met de in 1986 opgerichte Stichting Piet van Egmond Documentatiecentrum.
In de jaren 1987 tot 2003 komt ze steeds meer in de belangstelling te staan als “de registrante van Piet van Egmond”. Ze wordt regelmatig geïnterviewd in radioprogramma's en vormt meer dan eens het stralend middelpunt tijdens bijeenkomsten van de Piet van Egmond-stichting. Aan deze stichting vertrouwt zij ook al haar zorgvuldig bewaarde materiaal toe. In het jaar waarin de biografie verschijnt, loopt haar gezondheid sterk terug. Ze verhuist naar het Brabantse Son, waar ze liefderijk in een verzorgingstehuis wordt opgenomen. Daar is ze op 2 juni vredig ingeslapen.
De Nederlandse orgelwereld en in het bijzonder de Stichting Piet van Egmond Documentatiecentrum heeft veel aan Nettie Spies te danken. Als trouwe rechterhand van Piet van Egmond heeft zij er samen met de erven Van Egmond zorg voor gedragen dat unieke opnamen bewaard zijn gebleven en vele herinneringen aan de Amsterdamse toonkunstenaar voor altijd zijn gedocumenteerd. Bovendien heeft zij op een unieke manier inhoud gegeven aan een vak (het registreren) dat maar al te vaak – ten onrechte – als bijzaak wordt beschouwd.
Gerco Schaap
Advertentie in dagblad Het Parool van 9 juni 2006
Advertentie in De Telegraaf van zaterdag 10 juni 2006
Interview 'Vrouw achter de meester', Trouw 10 dec. 1966 (pdf)
Interview 'Vrouw naast de meester', de Orgelvriend april 1987 (pdf)